Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Voor het kwantificeren van de risico 's maken we gebruik van bandbreedtes zodat het gebruik van PM wordt voorkomen. In totaal identificeerden we 36 risico's. Voor de leesbaarheid van deze paragraaf beschrijven we in het risicoprofiel alleen de risico's waarvan het financiële effect groot en de kans dat het risico zich voordoet ook groot of zeer groot is. Voor de bepaling van het weerstandsvermogen rekenen we wel alle risico's door.  Dit doen we met behulp van een Monte Carlo simulatie, die we ook gebruiken voor het bepalen van de benodigde risicoreserve voor de grondexploitatie. De uitkomst van de Monte Carlo simulatie voor de risico's, exclusief grondexploitatie, is 18.269.000 euro. Het risicoprofiel van de grondexploitatie is 11.359.000 euro, waardoor het totale risicoprofiel van de gemeente 29.628.000 euro bedraagt.

Ontwikkelingen met mogelijke risico's waarvan het effect nog niet goed is in te schatten
Op dit moment spelen in de wereld en in de maatschappij grote zaken die bedreigend kunnen zijn voor de economie en het menselijk welbevinden. Denk aan de Oekraïne oorlog en klimaatontwikkeling en de maatschappelijke en economische onrust die daardoor ontstaat. Ook zijn de lange termijn effecten van de Coronacrisis nog onvoldoende duidelijk. Er is een tekort aan woningen dat maatschappelijke onrust voedt. Dichtbij voelen bedrijven en gezinnen de effecten van de hoge energieprijzen. De onrust kan leiden tot een toename van financiële en psychische problemen. De omvang van deze risico's kunnen we nog niet goed duiden, maar dat er gevolgen zijn voor de gemeentelijke financiën is zeer aannemelijk.

Geïdentificeerde grote risico's

Toelichting risico's
Niet kunnen invullen openstaande vacatures : Door de krapte op de arbeidsmarkt voor werkgevers blijven vacatures (langdurig) openstaan. Dit veroorzaakt regelmatig de nodige inzet van inhuurpersoneel. Daar waar ook inhuur niet beschikbaar is leidt dit tot een hogere belasting van collega’s met als gevolg een risico op verzuim en niet uitgevoerde werkzaamheden. De kans is zeer groot dat dit risico zich voordoet. Momenteel en de komende jaren blijft de arbeidsmarkt voor werkgevers erg moeilijk. Indien er gemiddeld 4 vacatures niet of langdurig niet ingevuld kunnen worden dient rekening te worden gehouden met dubbele loonkosten (het beschikbare vacaturegeld is reeds begroot). Mocht als gevolg van de niet ingevulde vacatures verzuim bij eigen personeel ontstaan door verhoogde werkdruk zal het verzuimpercentage stijgen. Het totale risico loopt op tot 500.000 euro.

Sanering komt voor rekening van gemeente : Bij de milieusanering in Spijk is er een risico dat de gemeente probleemeigenaar wordt. De kosten voor het uitvoeren van de sanering kunnen hoog zijn. Dat heeft impact op het weerstandsvermogen van de gemeente. De omvang van het risico is niet openbaar. Het college zet samen met de eigenaar actief stappen om het risico te verminderen.

Ontdekken van drugslabs of hennepkwekerijen : wanneer een drugslab of hennepkwekerij ontdekt wordt, heeft de gemeente een zorgplicht bij het opruimen hiervan. Deze kosten kunnen vaak niet verhaald worden op de dader. Wij schatten het risico op gemiddeld in, tussen 100.000 en 250.000 met een hoge kans van optreden, gelet op de ervaringen in de afgelopen jaren.

Hogere lasten als gevolg van te betalen Vennootschapsbelasting : de versnelling van de woningbouw heeft een positief effect op de grondexploitaties, maar kent ook een ongewenst neveneffect door te betalen Vennootschapsbelasting (Vpb). Door de systematiek van bepalen van te betalen Vpb is het zo dat ook grondexploitaties met een verliesvoorziening voor de Vpb winstgevend kunnen zijn en we dus deze belasting moeten betalen. Het risico signaleren we nu voor de Plantage, we ramen het groot met een waarde tussen 250.000 en 500.000 euro met een gemiddelde kans dat het risico zich voordoet.

Gemeentelijke vorderingen worden niet betaald : in de afgelopen jaren heeft de invordering van gemeentelijke leges, belastingen en naheffingen niet altijd de volle aandacht gehad, waardoor een aantal vorderingen inmiddels langere tijd open staan. Ook zien we in deze tijd van hoge energieprijzen en andere prijsstijgingen dat meer mensen financiële problemen krijgen. We schatten het risico op groot met een waarde tussen 250.000 en 500.000 euro met een gemiddelde kans dat het risico zich voordoet.

Nabetaling klokuren gymnastiekonderwijs tot en met 2022 : Veel scholen maken voor het gymnastiekonderwijs gebruik van de gymzalen in de dorpshuizen. Voor het gebruik ontvangen de dorpshuizen een klokuurvergoeding gymnastiek dat gebaseerd is op de Verordening Huisvestingsvoorzieningen onderwijs gemeente West Betuwe. Het harmoniseren van de systematiek heeft enige tijd in beslag genomen. Daarnaast is de vergoeding over de periode 2019-2022 gedeeltelijk of niet aan de dorpshuizen betaalbaar gesteld. Het is verstandig om over de jaren 2019 tot en met 2022 de methode te hanteren die in de drie voormalige gemeenten werd toegepast. De beheerders van de betreffende accommodaties kan niet verweten worden dat de drie voormalige gemeenten een bepaalde rekenmethode hanteerden. We brengen nu de omvang in beeld, het risico ramen we op gemiddeld, tussen 100.000 en 250.000 met een zeer grote kans dat het risico zich voordoet.

Niet volledig of vertraagd realiseren taakstelling sociaal domein : In het programma Sociaal Domein en Volksgezondheid hebben we te maken met een taakstelling. We zetten maatregelen in om meer grip op de uitgaven in het sociaal domein te creëren. Deze maatregelen zijn verwerkt in het Uitvoeringsprogramma Bouwen aan Sociale Kracht. Ze moeten leiden tot een structurele bezuiniging van 3,5 miljoen eind 2024. Dit jaar realiseren we daarvan conform afspraak 700.000 euro. Tegelijkertijd hebben we de afgelopen jaren te maken met een stijging van de zorgkosten.
Het is een risico dat de taakstellig niet gehele gerealiseerd wordt. De MKBA analyse laat zien dat op termijn, binnen 2 tot 4 jaar, en potentiële besparing van 1,5 miljoen euro haalbaar is.
Daarbij is de nieuwe regionale inkoop van zorg met meer aansluiting op de lokale doelen en gericht op een financieel houdbare uitvoering van het sociaal domein, waarmee we naar verwachting 1 miljoen euro zouden kunnen besparen uitgesteld tot medio 2023. We vernieuwen de regionale inkoop van jeugdzorg en wmo. Per 1 januari zou de vernieuwde inkoop ingaan. De planning van de aanbesteding van de regionale inkoop van jeugdzorg en wmo is echter  aangepast ten gevolge van een ingediende klacht. Om de afhandeling van de klacht en het vervolg van de aanbesteding zorgvuldig uit te voeren is een langere doorlooptijd nodig van minimaal een half jaar. De verlenging van de projectorganisatie en de juridische kosten voor afhandeling van de klacht leidt tot meerkosten van mogelijk 90.000 euro.
In 2022 verwachten we van de structurele bezuiniging van 3,5 miljoen eind 2024, ca 1 miljoen niet haalbaar. De gevolgen zijn groot. Om die reden dient er bijsturing plaats te vinden waarbij ook versoberingskeuzes niet uitgesloten zijn. Het gaat hierbij om de volgende bedragen
2022 0,7 miljoen- verwachte realisatie 0,7 miljoen
2023 2,5 miljoen - verwachte realisatie 1,5 miljoen
2024 3,5 miljoen - verwachte realisatie 2,5 miljoen

Wachtlijsten door personeelstekorten bij zorgaanbieders : De krapte op de arbeidsmarkt is een landelijk probleem dat zich ook voordoet bij zorgaanbieders en Gecertificeerde instellingen. Met wachtlijsten tot gevolg. Waardoor òf de gemeente de zorg gaat verlenen en extra kosten ontstaan òf de problematiek verergerd en er zwaardere zorg nodig is.

Derving legesinkomsten door invoering Wet kwaliteitsborging bouw : Op 1 juli 2022 treedt (gekoppeld aan de Omgevingswet) de Wet kwaliteitsborging bouw (Wkb) in werking. Deze Wkb heeft tot gevolg dat gemeenten (of uitvoeringsdiensten) voor omgevingsvergunningsaanvragen in gevolgklasse 1 de bouwtechnische toets niet meer uitvoeren, wat leidt tot minder verhaalbare legeskosten. Uit berekeningen (op basis van huidige hoeveelheid aanvragen) blijkt dat dit leidt tot een structurele derving van 450.000 euro per jaar. Omdat de wet op 1 juli 2022 in werking treedt, wordt voor het jaar 2022 een bedrag van  225.000 euro ingeschat. Mogelijk wordt (een deel van) de derving van de leges door de Wkb door het Rijk gecompenseerd. Dat wordt een half jaar voor inwerkingtreding van de wet bekendgemaakt.

Totaal van de overige risico's: Er zijn nog 23 andere risico's geïdentificeerd, waarvan de kans van optreden als klein of zeer klein is ingeschat of het bedrag klein is. Het totaalbedrag van deze risico's bedraagt 1.950.000 tot 4.800.000 euro. In de berekening van het gewogen risicobedrag is het aandeel van deze risico's 1.331.000 euro.

Risico' s  grondexploitatie
Naast de risico’s in de tabel is voor de grondexploitatie berekend welke risicoreserve nodig is. Deze berekening is gemaakt op basis van een zogenoemde Monte Carlo simulatie, waarbij de risico's veelvuldig worden doorgerekend. Op de uitkomst van die berekening passen we geen weging meer toe. In het meerjarenprogramma grondexploitatie (MPG) is hiervoor een bedrag berekend van in totaal 11.359.000 euro. Hiervan is een bedrag van 2.914.000 euro nodig voor de risico's van voornamelijk bedrijventerrein Hondsgemet noord. Voor 8.445.000 zijn er risico's bij de woningbouwprojecten. Er is een algemene reserve grondexploitatie om de risico’s in de grondexploitatie te kunnen opvangen.